ZESPÓŁ FOLKLORYSTYCZNY SZAMOTUŁY

Historia zespołu

Propagatorów tradycji i kultury ludowej szamotulskiej ziemi było wielu. Każdy z nich odegrał ważną rolę w odbudowywaniu jej zanikających śladów. Wśród nich Stanisława Koputowa i kapela rodziny Orlików a w późniejszym czasie Janina Foltyn.

Zespół Folklorystyczny „Szamotuły” powstał 12 lutego 1945 r. i od początku działalności jego głównym celem była dbałość o zachowanie dawnej odrębności kulturowej Ziemi Szamotulskiej, jej tańców, pieśni i strojów. Współzałożycielem, wieloletnim kierownikiem zespołu i jego choreografem przez ponad 60 lat była Janina Foltyn – znana folklorystka i lokalna działaczka, szczególnie zasłużona dla kultury i sztuki ludowej.

Na historię zespołu składają się liczne koncerty. Pierwszy z nich odbył się 16 maja 1945 r. Widowisko ”Wesele Szamotulskie” autorstwa Władysława Frąckowiaka do melodii zebranych przez Stanisława Zgaińskiego z 1932 roku zostało wystawione na tej samej podstawie przez Janinę Foltyn po raz pierwszy w 1950 roku.

Zespół brał udział w licznych przeglądach i festiwalach folklorystycznych. Gościł m. in. w Niemczech, Francji, Portugalii, we Włoszech, na Bałkanach i w krajach skandynawskich a także w Turcji, Grecji i Brazylii. Zespół Folklorystyczny „Szamotuły” ma na swoim koncie pochlebne recenzje w prasie, nagrania radiowe oraz telewizyjne, m. in. prezentację folkloru szamotulskiego w Polskiej Kronice Filmowej oraz występ w komedii Tadeusza Chmielewskiego „Nie lubię poniedziałku”, czy udział w Dożynkach Centralnych na Stadionie Narodowym w 1967 r.

W latach 2008-2011 zespołem kierował Jerzy Foltyn.
Wieloletnią konsultantką i osoba wspierającą była etnochoreograf mgr Mirosława Bobrowska.

Zespół dziś

W maju 2011 r. kierownikiem zespołu został Maciej Sierpiński, wieloletni tancerz ZF „Wielkopolanie” i pasjonat folkloru. Wraz z nim do kadry zespołu dołączyli instruktorzy: Katarzyna Hełpa-Liszkowska (zajęcia taneczne prowadziła do początku 2015) i Dariusz Stocki (do 02′ 2018). Od 2015 zajęcia z tańca ludowego (grupa dziecięca) prowadzi Joanna Sroczyńska. Od lutego 2018 za śpiew i naukę gry na fletach odpowiada Edyta Czernecka. Pod koniec 2018 r. do instruktorów dołączył Bartosz Marciniak.

Wielopokoleniowy zespół przeżywa renesans. Liczy blisko 100 członków. Tańczą, śpiewają, najmłodsi grają na fletach. Członkami zespołu są także doskonali muzycy grający na instrumentach wchodzących w skład tradycyjnych kapel ludowych tj. klarnet, maryna, kontrabas i skrzypce. Od października 2013 r. szeregi zespołu zasiliła, dawniej związana z „Szamotułami” grupa tancerzy dojrzałych. To pomysł odtworzenia najważniejszego elementu lokalnej świadomości kulturowej – obrzędu „Szamotulskiego wesela” przyciągnął ich do zespołu ponownie.
Zespół bierze dziś udział w festiwalach folkloru, uatrakcyjnia wiele imprez lokalnych w formie koncertów tanecznych i wokalnych, corocznie prezentuje obrzęd dożynkowy. W 2012 r. odwiedził Węgry i Francję. W 2013 r. otwierał Jarmark Świętojański w Poznaniu, brał udział w IV Międzynarodowym Dziecięcym Festiwalu Folkloru Kids Fun Folk, VI Festiwalu Zespołów Folklorystycznych i Orkiestr Gronalia oraz w 7 Międzynarodowym Festiwalu Tańców Ludowych i Muzyki w Grecji. W 2013 r. nagrał płytę z kolędami i pastorałkami.
Do najważniejszych wydarzeń 2014 roku zaliczyć należy zwycięstwo na X Festiwalu „Polonez 2014” w Słonimiu na Białorusi oraz udział w III Międzynarodowym Festiwalu Folklorystycznym „Na skrzyżowaniu pokoju” w Armenii.
W roku 2015 zespół obchodził Jubileusz 70-lecia. W sierpniu wziął udział w Międzynarodowym Festiwalu Folkloru w New Delhi (Indie). Jesienią grupa dziecięca uczestniczyła w X Międzynarodowym Festiwalu Folkloru w Pradze.
W październiku zespół wywalczył Grand Prix XXXI Ogólnopolskiego Konkursu Tradycyjnego Tańca Ludowego w Rzeszowie. Misją konkursu jest ochrona oryginalnych polskich tańców w całym ich bogactwie i różnorodności. W konkursie oceniane są wierność odwzorowania tradycji regionalnych, właściwy dla regionu strój ludowy, skład instrumentalny grających na żywo kapel oraz autentyczność prezentowanych tańców, muzyki, śpiewu i gwary. Wielopokoleniowy Zespół Folklorystyczny „Szamotuły” wrócił z Rzeszowa z nagrodą główną w kategorii zespoły taneczne. Zaprezentował tam najważniejszy regionalny obrzęd „Wesele szamotulskie”. Choreografię do widowiska przygotował Maciej Sierpiński, kierownik zespołu, na podstawie scenariusza napisanego przed laty przez Władysława Frąckowiaka oraz muzyki zebranej przez Stanisława Zgaińskiego. Ta odsłona „Wesela” zaprezentowana była szerokiej publiczności po raz pierwszy w maju 2015, podczas koncertu galowego w Baborówku z okazji 70-lecia zespołu. 
W 2016 roku zespół reprezentował kraj w festiwalu CIOFF “ERAU INTERNATIONAL FOLKLORE & FOLK ART FESTIVAL” w Indonezji.
2017 to przede wszystkim udział w jednym z największych festiwali folkloru w Europie – 54. Tygodniu Kultury Beskidzkiej, skąd zespół wrócił z Nagrodą „za wierną prezentację fragmentu obrzędu weselnego swojego regionu” w ramach Międzynarodowych Spotkań Folklorystycznych. W lipcu zespół dziecięcy wziął udział w XXII Międzynarodowych Olsztyńskich Dniach Folkloru „Warmia” oraz Międzynarodowym Lecie z Folklorem a we wrześniu został laureatemWojewódzkiego Przeglądu Folklorystycznego w Dziekanowicach w kat. zespoły dziecięce. 
W 2018 roku zespół gościł na festiwalu za oceanem – w Idaho (USA) oraz w Serbii. W 2019 wziął udział w festiwalu w Czarnogórze a pod koniec roku wybiera się do Kamerunu.

Repertuar

Zespół ma w swoim repertuarze tańce szamotulskie, obrzędy ludowe (m. in. „Wesele szamotulskie” i obrzęd dożynkowy) a także tańce, pieśni i przyśpiewki z regionu Kurpi (Puszcza Zielona), Rzeszowszczyzny i Lubelszczyzny oraz narodowe tańce tj. kujawiak z oberkiem, krakowiak i polonez.

W repertuarze grupy dziecięcej znajdują się obok tańców, przyśpiewek i zabaw szamotulskich również te z regionu Górnego Śląska połączone ze zwyczajem topienia Marzanny oraz Zachodniej Wielkopolski (Ziemia Lubuska) a także zabawy związane z dawnym folklorem podwórkowym.

Najważniejsze nagrody

Złota Odznaka Ligi Przyjaciół Żołnierza (1960), Odznaka honorowa „Za zasługi dla Szamotuł” (1961), Odznaka honorowa „Za zasługi w rozwoju województwa poznańskiego” w 1970 r. oraz wielkopolskiego w 2005, Nagroda Wielkopolskiego Towarzystwa Kulturalnego (1970, 1980), Nagroda Ministra Kultury i Sztuki II stopnia (1974, 1985), Nagroda im. Oskara Kolberga (1985), honorowe wyróżnienie – statuetka „Złotego Hipolita” z prawem do używania znaku „Dobre bo polskie” (2005) oraz Nagroda Główna Wielkopolskiego Towarzystwa Kulturalnego (2009), nagroda główna X Festiwalu „Polonez 2014” w Słonimiu na Białorusi oraz Grand Prix XXXI Ogólnopolskiego Konkursu Tradycyjnego Tańca Ludowego w Rzeszowie (2015), Nagroda„za wierną prezentację fragmentu obrzędu weselnego swojego regionu” MSF 54. Tygodnia Kultury Beskidzkiej (2017). 

„Wesele” wpisane zostało na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego (2017).